İlkokul ya da lisede, dil ve anlatım ya da Türkçe derslerinde gördüğünüz yazın biçimleri konusunu hatırlıyorsunuzdur. Türkçe gibi birçok dilde de metinler niteliklerine, niceliklerine ve üretim amaçlarına göre sınıflandırılmaktadırlar. Makale, hemen hemen her dilde ortak olarak var olan bir metin türüdür. Genellikle bilimsel metinlerde yahut gazete yazılarında denk geldiğiniz makale nasıl yazılır? Sorunun cevabı yazımızın devamında…
İçindekiler
Makale Nedir?
“Makale nasıl yazılır?” sorusuna yanıt vermeden önce, makalenin ne olduğunu tanımlamak daha mantıklı olacaktır. Makale, okuyucuya bilgi vermek amacıyla yazılan kısa ya da nispeten uzun metin türleridir. Genellikle bilimsel çalışmaları okuyucuya aktarmak amacıyla yazılan bu metin türleri, doğru bilgiler ve olgular içermek zorundadır.
Söz konusu metnin yazarı mutlak suretle metnin içeriği hususunda uzman bir birey olmalıdır. Makalelerde “ben dili” kullanılmaz ve tüm veriler nesnel bir şekilde okuyucuya aktarılır. Bunu yaparken yazar bir fikri savunabilir yahut bir tezin doğruluğunu kanıtlamaya çalışabilir. Bu makalelerin olmazsa olmaz özelliklerinden biridir. Ancak yazar bunu yaparken doğru bilgiler vermeli ve söz konusu bilgileri kaynaklarla desteklemelidir. Makalelerde okuyucuya verilen bilgiler tamamen bilimsel olmak zorundadır. Bu sebeple makaleler “bilimsel metin” olarak da adlandırılmaktadır.
Dergi ve gazetelerdeki direkt bilgi içeren yazılardan farklı olarak biz bugün akademik makale yazmanın temel prensiplerinden bahsedeceğiz.
Akademik Makale Yazımı
Makale yazımında süreç makalenin yazılacağı konunun içeriğine göre uzun ya da kısa olabilmektedir. Makale yazmak isteyen bir birey, ilgili konu üzerinde uzman olmasına rağmen gerekli literatür taramalarını detaylı bir şekilde yapmalıdır. Bu, hangi kaynağın nerede gösterileceği ve hangi kaynaklardan yararlanılacağı hususu makale yazımında oldukça önemlidir.
Akademik bir makale yayınlamayı düşünmüyorsanız bile, üniversitenizde veya başka bir kurumda bir konu için makale yazmanız gerekebilir. Akademik makaleler belirli bir formatta yazıldığından, nasıl yazılacağını bilmek hem önemli hem de gereklidir. Stil yönergelerini takip etmek ve her bölümün gerekli içeriğini bilmek, bilimsel bir yazar olarak becerilerinizi geliştirmenize yardımcı olacaktır.
1. Okur Kitlenizi Bilin
Disiplinler arası bir alanda çalışıyorsanız, makalenizi yalnızca belirli bir konu alanı için yazmıyorsunuz demektir. Bazı durumlarda, çalışmanızın tüm okuyucular için kolay anlaşılır olmasını isteyeceksiniz, bu nedenle herkesin anlayabileceği şekilde yazmanız gerekiyor. Ancak diğer durumlarda, okuyucularınız aynı konu alanından gelen insanlar olabilir ve konuyla ilgili arka plan bilgisine sahip olabilir.
Kısaltmaları ilk kez kullandığınızda açılımlarını mutlaka belirtin. Bu şekilde makalenin geri kalanında kısaltmayı kullanmanız sorun olmayacaktır.
2. Üslup Kurallarını Öğrenin
Makaleyi yayınlamak istiyorsanız, üslup kurallarına uymanız gerekir. Makalenizi yayımlanmak üzere bir kuruma gönderirken, gerekli formatı özetleyen stil veya yazarlık yönergeleri olacaktır. Burada maksimum kelime sayısını, kenar boşluğu genişliğini, yazı tipi boyutunu ve yazı tipini, alıntı biçimini vb. bulacaksınız. Makaleyi yayınlanmak üzere gönderecekseniz, üslup kurallarını bilmeniz bir gerekliliktir.
Tabloların ya da grafiklerin boyutuna ve etiketlenmesine ilişkin herhangi bir kısıtlama da stil kılavuzlarında belirtilecektir.
4. Doğru Sırayı Kullanın
Her bilimsel çalışma aynı şekilde yapılandırılmıştır. Çalışmanın kısa bir özetini sunan ve girişe giden bir özet ile başlar. Ardından, gelişme bölümü ve ardından sonuçlar hakkında bir bölüm gelir. Biz Türkçede bunu klasik “giriş-gelişme-sonuç” üçlemesiyle tanımlarız. Çalışma bir kaynakça bölümü ile tamamlanmalıdır.
5. Gelişme Bölümü ile Başlayın
Bilimsel çalışmanıza başladığınızda öncelikle gelişme bölümünü yazmalısınız. Bu, başlamanın en kolay yoludur ve fazla zamanınızı almaz. Yöntemler açık bir şekilde açıklanmalı ve herhangi bir kişi savlarınızı bu bölümde anlatıldığı gibi anlamalıdır.
6. Sonuçları “Sonuçlar” Bölümünde Açıklayın
“Sonuçlar” bölümü neredeyse kendini açıklayıcıdır. Çalışmanın, araştırmanızda elde ettiğiniz sonuçları sunduğunuz kısmı bu bölümdür. Sonuçlar tarafsız bir şekilde sunulmalı ve makalenize dahil ettiğiniz tablo ve grafiklere de yer verilmelidir. Sonuçları özetleyebilirsiniz, ancak elde edilen verilerden herhangi bir sonuç çıkarmamalısınız.
Yaptığınız tüm deneyleri veya elde ettiğiniz tüm sonuçları açıklamanız gerekmez, yalnızca bulgularınızı hedef kitlenize ulaştırmak için ihtiyaç duyduğunuz bilgileri açıklamanız gerekir.
7. Giriş Bölümünde Kullandığınız Literatürü Belirtin
Giriş, okuyucularınızı yaptığınız çalışmanın önemli olduğuna ve neden olduğuna ikna edebileceğiniz yerdir. Bu bölüm, sorunu, anlamını, mevcut çözümleri ve çalışmanızın doldurmaya çalıştığı boşluğu açıklar. Ayrıca giriş kullandığınız mevcut literatürü kapsamlı bir şekilde açıklamalıdır. Girişin sonunda hipotezinizi ve hedeflerinizi belirtin. Uzun tanımlardan kaçının. Tüm önemli bilgileri eklemelisiniz, ancak yine de kısa tutmaya çalışın.
8. Özet Yazın
Özeti makalenin diğer bölümlerini bitirdikten sonra yazın. Bu bölümün uzunluğu makalenin yazıldığı kuruma göre değişmekle birlikte, genellikle 250 kelime civarındadır. Okuyuculara ne yaptığınızı ve bundan ne gibi çıkarımlar elde ettiğiniz açıklayan kısa bir özet yazmalısınız. Son cümle, sonuçlar hakkında bir yorum olmalıdır. Özeti, insanları okumaya devam etmeye teşvik eden bir reklam olarak düşünün.
9. Başlık Seçin
Son adım, çalışmaya isim vermektir. Başlık spesifik olmalı ve makalede sunulan bilgilerle eşleşmelidir. Bir nevi makalenin ön izlemesi gibidir. Bu yüzden dikkat çekmesi gerekir. Aynı zamanda kısa olmalı ve mümkün olduğunca az kelime kullanmalısınız. Başlıkta teknik terimlerden ve kısaltmalardan kaçının. Makalenize hangi anahtar kelimeleri eklemek istediğinizi düşünün, böylece ilgili konuda makale arayan okuyucular sizin metninize yönlendirilir.
10. Tabloları Biçimlendirin
Bir tabloda veri sunduğunuzda, sayılardaki ondalık basamakları aynı formata getirmeniz gerekir. Tablolarda kısaltmaları açıklamak için kısa, kendi kendini açıklayan başlıklar ve kısa etiketler bulunmalıdır. Metinde belirtilmeyen tablolara yer vermeyiniz.
11. Metinde Alıntı Yapın
Makalede her kaynağa doğrudan atıfta bulunulmalıdır. Başka bir makale veya kitaptan alınan bilgilere dayanarak bir açıklama yaparsanız, hemen ardından kaynak göstermelisiniz. Bir gerçeği desteklemek için birden fazla kaynağınız olduğunda, hepsini belirtin. Bununla birlikte, ne kadar çok alıntı yaparsanız, makalenizin o kadar geçerli olacağını unutmayın. Hakemli literatürden, el yazmalarından ve yayınlanmış verilerden alıntı yapın. Yüz yüze iletişimden, gönderilmiş ancak yayınlanmamış makalelerden ve makalenizi yazdığınız söz konusu dil dışındaki dillerdeki makalelerden kaçının.
12. Stil veya Biçimlendirme Yönergelerini Uygulayın
Yayınlanmak üzere bir makale göndermek istiyorsanız, ilgili kurum size metindeki alıntıların biçimini ve sonundaki referansları belirten üslup yönergeleri sağlayacaktır. Bir konu için tez yazıyorsanız, format özelliklerini danışman hocanızdan isteyin.
13. İçerik ve Kaynakçanın Uyuşup Uyuşmadığını Kontrol Edin
Kullandığınız kaynağın verdiğiniz bilgilerle eşleştiğinden emin olun. Kaynak amacınızı desteklemiyorsa, başka bir kaynak bulun. Kaynağı kendi kelimelerinizle formüle edin ve doğrudan alıntılardan kaçının. Kesinlikle doğrudan alıntı yapmanız gerekiyorsa, bilgileri tırnak içine alın ve alıntıyı hangi sayfada bulduğunuzu belirtin.
14. Genel Bilgilerden Alıntı Yapmaktan Kaçının
Birçok kurum, bir makalede kullanabileceğiniz atıf sayısını sınırlar. Makalenizin iyi bir şekilde alıntılanmasını istiyor olabilirsiniz. Ancak yalnızca sınırlı sayıda alıntı kullanabiliyorsanız, yalnızca sonuçlarınızı destekleyen önemli bilgileri aktarmalısınız. Bir şeyden alıntı yapıp yapmamak konusunda emin değilseniz, dikkatli olun ve şüpheye düştüğünüzde çok az değil çok fazla alıntı yapın. Alanınızda genel bilgi olarak kabul edilen bir şey varsa, onu alıntılamanıza gerek yoktur. Örneğin, DNA’nın organizmaların genetik materyali olduğunu söylemeye gerek yoktur.
15. Alıntı Programları Kullanın
Referanslarınızı sıraya koymanın en kolay yolu Google Akademik veya Academia.edu gibi araçlardır. Bu programlar, makale içindeki referansları düzenlemenize ve biçimlerinin doğru olduğundan emin olmanıza yardımcı olacaktır. Birçok kurum, indirip referans yöneticisine aktarabileceğiniz ve daha sonra referanslarınızı o kurum için gerekli formata güncelleyen bir alıntı aracı sunar.
Referans yöneticileri, yanlış alıntılardan kaçınmanıza yardımcı olur. Bununla birlikte, yazarken alıntıların manuel olarak güncellenmesine gerek olmadığından bu araçlar, saatten tasarruf etmenizi sağlar.
